موسیقی شعر

وزن شعر

این دو جمله را با هم مقایسه می کنیم:
1ـ نَفَس تا دمد دل ز جا می رود
2ـ تا نَفَس دمد دل می رود ز جا
اگر از ما بپرسند کدام یک از این دو جمله خوش آهنگ تر است، شاید در این هم نظر باشیم که اوّلی; و شاید کمتر فارسی زبانی باشد که تمایزی بین آهنگ این دو حس نکند. جمله اوّل مصراعی است از مثنوی محیط اعظم عبدالقادر بیدل، و جمله دوّم را ما با جا به جا کردن کلمات همان مصراع ساخته ایم.روشن است که همه اختلاف ناشی از همین جا به جایی است. در شعر بیدل واژه ها به نحوی خاص گرفته اند و نوعی تناسب پدید می آورند که در جمله دوّم دیگر وجود ندارد. این تناسب از کجا ناشی شده؟ مسلّم است که در معنی کلمات نیست چون با جا به جایی کلمات و حفظ معنی، از بین رفت. پس باید در پی تناسبی آوایی باشیم.خوش آهنگی مصراع شعر بیدل، ناشی از ترتیب خاص هجاهای کوتاه و بلند آن بوده است.

آمار عروضی اشعار حافظ

این آمار از میان ۴۷۲۹ بیت شعر حافظ در گنجور استخراج شده است. در ضمن، از آنجا که وزنیابی به شیوهٔ دستی و در بعضی موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً درج اشتباهی وزنهای قابل تبدیل از قبیل درج وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف (مفتعلن مفتعلن فاعلن)) وجود دارد.