در اين وبلاگ در كل اينترنت |
فتنه ی چشم تو چندان ره بیداد گرفت
که شکیب دل من دامن فریاد گرفت
آن که آیینه ی صبح و قدح لاله شکست
خاک شب در دهن سوسن آزاد گرفت
آه از شوخی چشم تو که خونریزِ فلک
دید این شیوه ی مردم کُشی و یاد گرفت
منم و شمع دل سوخته ، یارب مددی
که دگرباره شب آشفته شد و باد گرفت
چه مبارک است این غم که تو در دلم نهادی
به غمت که هرگز این غم ندهم به هیچ شادی
ز تو دارم این غم خوش ، به جهان از این چه خوش تر
تو چه دادی ام که گویم که از آن به ام ندادی
چه خیال می توان بست و کدام خواب نوشین
به از این در تماشا که به روی من گشادی؟
تویی آن که خیزد از وی همه خرّمی و سبری
نظر کدام سروی؟ نفس کدام بادی؟
وزن شعر
این دو جمله را با هم مقایسه می کنیم:
1ـ نَفَس تا دمد دل ز جا می رود
2ـ تا نَفَس دمد دل می رود ز جا
اگر از ما بپرسند کدام یک از این دو جمله خوش آهنگ تر است، شاید در این هم نظر باشیم که اوّلی; و شاید کمتر فارسی زبانی باشد که تمایزی بین آهنگ این دو حس نکند. جمله اوّل مصراعی است از مثنوی محیط اعظم عبدالقادر بیدل، و جمله دوّم را ما با جا به جا کردن کلمات همان مصراع ساخته ایم.روشن است که همه اختلاف ناشی از همین جا به جایی است. در شعر بیدل واژه ها به نحوی خاص گرفته اند و نوعی تناسب پدید می آورند که در جمله دوّم دیگر وجود ندارد. این تناسب از کجا ناشی شده؟ مسلّم است که در معنی کلمات نیست چون با جا به جایی کلمات و حفظ معنی، از بین رفت. پس باید در پی تناسبی آوایی باشیم.خوش آهنگی مصراع شعر بیدل، ناشی از ترتیب خاص هجاهای کوتاه و بلند آن بوده است.
تمثیل
آن است که شاعر یا نویسنده به تناسب سخـن خـویش ، حکایـت ، داستـان یا نمونه و مثالی را ذکر می کند تا از این طریق ، مفاهیم و نظریات خود را به خواننده یا شنونده منتقل نماید و آنچه در این میان مهم است نتیجه ی تمثیل می باشد که می تواند سرمشقی برای موارد متفاوت باشد .
نکته : در این داستان ها و حکایات ( تمثیل ها ) هر یک از حیوانات یا اشیا و جمادات نماد و نشانه ی چیزی هستند .
در کتاب پیش دانشگاهی مبحث حسب حال درسهای ( افسانه ی عاشقی و تسلی خاطر ) هر دو داستانی تمثیلی است که اوّلی ، شاعر با آوردن داستانی تمثیلی این نکته را یادآور شده است : « انسان باید از موحبت عشق بر خوردار باشد ودر داستان تسلی خاطر جامی در پی آن است که این نکته ی عرفانی را متذکر شود : « خاطر از یاد معشوق پر کرد . »
الف ) بدیع ب ) بیان
الف ) بدیع علمی است که به باز شناسی آرایه های لفظی و معنوی می پردازد .
بدیع بر دو نوع است : ۱- آرایه های لفظی ۲- آرایه های معنوی
آرایه های لفظی
یعنی زیبایی کلام که با لفظ انجام می شود .
آرایه های لفظی عبارتنداز : واج آرایی ، سجع ، ترصیع ، جناس ، قلب ، ملمع .
واج آرایی ( نغمه ی حروف ) : تکرار یک واج ( صامت یا مصوت ) است ، در کلمه های یک مصراع یا یک بیت یا عبارت نثر به گونه ای که کلام را آهنگین می کند و آفریننده ی موسیقی درونی باشد و بر تاثیر سخن بیافزاید این تکرار آگاهانه ی واج ها را « واج آرایی » گویند .
این آمار از میان ۴۷۲۹ بیت شعر حافظ در گنجور استخراج شده است. در ضمن، از آنجا که وزنیابی به شیوهٔ دستی و در بعضی موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً درج اشتباهی وزنهای قابل تبدیل از قبیل درج وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف (مفتعلن مفتعلن فاعلن)) وجود دارد.
تن تو مطلع تابان روشنایی هاست
اگر روان تو زیباست از تن زیباست
شگفت حادثه ای نادر ست معجزه طبع
که در سراچه ی ترکیب چون تویی آراست
نه تاب تن که برون می زند ز پیراهن
که از زلال تنت جان روشنت پیداست
که این چراغ در ایینه ی تو روشن کرد؟
که آسمان و زمین غرق نور آن سیماست
ز باغ روی تو صد سرخ گل چرا ندمد
عشق شادی ست ، عشق آزادی ست
عشق آغاز آدمی زادی ست
عشق آتش به سینه داشتن است
دم همت بر او گماشتن است
عشق شوری زخود فزاینده ست
زایش کهکشان زاینده ست
تپش نبض باغ در دانه ست
در شب پیله رقص پروانه ست
جنبشی در نهفت پرده ی جان
